Projekt nowelizacji ustawy oświatowej

W odpowiedzi na pismo dot. projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Zarząd Główny ZNP przedstawia uwagi.

Pani Joanna Kluzik – Rostkowska

Minister Edukacji Narodowej

Warszawa

W odpowiedzi na pismo z dnia 21 lipca 2014 r. nr DJE.WEK.5031.40.2014 dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Zarząd Główny Związku Nauczycielstwa Polskiego przedstawia poniższe uwagi.

Z pełną aprobatą przyjmujemy projektowane zmiany w ustawie o systemie oświaty w zakresie oceniania i egzaminowania uczniów wynikające z konieczności realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 września 2013 r. (sygn. akt K 35/12), w którym stwierdzono niezgodność odnośnych przepisów ustawowych z Konstytucją RP. Potrzeba zamieszczenia w ustawie przepisów oświatowych regulujących tak istotną kwestię uprawnień ucznia w procesie edukacji szkolnej, decydujących o zasadniczych celach ustawy o systemie oświaty związanych z realizacją konstytucyjnego prawa do nauki,  jest w pełni zrozumiała. Związek Nauczycielstwa Polskiego podziela opinię Trybunału, że materie do tej pory regulowane w prawodawstwie administracyjnym wydawanym na podstawie delegacji ustawowej z art. 22 ust. 2 pkt 4 ustawy o systemie oświaty, takie jak warunki i sposób oceniania, klasyfikowanie i promowanie uczniów oraz warunki przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów są sprawami, które nie mają charakteru technicznego lub pomocniczego, ale całościowo regulują ważną sferę z zakresu systemu oświaty, która musi być określona w ustawie. Skoro – zgodnie ze wskazaniem Trybunału – normowane w drodze rozporządzenia nie mogą być sprawy o istotnym znaczeniu dla urzeczywistnienia praw człowieka i obywatela zagwarantowanych w Konstytucji, ocenianie, klasyfikowanie i egzaminowanie uczniów jako władcze formy działania władzy publicznej nie mogą odbywać się    na podstawie warunków i sposobów określonych w przepisach podustawowych.

Zamieszczenie w projekcie zmian ustawowych przepisów dotychczas określonych w rozporządzeniach wykonawczych ma w przeważającej mierze charakter operacji czysto technicznej – projektodawca przenosi do ustawy dotychczasowe przepisy rozporządzeń, nie wprowadzając przy tym zbyt wielu istotnych zmian, tak merytorycznych, jak i dotyczących systematyki uregulowań. W opinii Związku, nie zawsze jest to rozwiązanie trafne i świadczyć może o niepogłębionym wysiłku legislacyjnym projektodawców. Przykładem może być regulacja w dwóch miejscach ustawy wyłączeń szkół spod przepisów o zachowaniu ucznia (w art. 44a ust. 2     i w art. 44l ust. 3 projektowanej nowelizacji ustawy).

W kontekście powyżej wspomnianych wskazań Trybunału Konstytucyjnego, wątpliwości  Związku budzi także zakres spraw pozostawionych w opiniowanym projekcie do dalszej regulacji aktami rangi podustawowej, takich jak  warunki i tryb promocji do klasy programowo wyższej, a w przypadku szkół policealnych dla młodzieży – na semestr programowo wyższy, ucznia, który   nie zdał egzaminu poprawkowego z jednych obowiązkowych zajęć edukacyjnych, warunki i tryb promowania ucznia do klasy programowo wyższej w trakcie roku szkolnego, warunki i tryb promocji do klasy programowo wyższej lub ukończenia szkoły z wyróżnieniem, warunki dopuszczania ucznia do egzaminu semestralnego, czy wreszcie tryb i warunki składania wniosku o powtarzanie semestru, wyrażania zgody na powtarzanie semestru oraz warunków, na jakich uczeń szkoły dla dorosłych może uzyskać zgodę na powtarzanie semestru w danej szkole. Trudno uznać, że powyższe przepisy będą miały charakter stricte techniczny lub pomocniczy.

Za nieuzasadniony w przedłożonym projekcie należy uznać także przepis art. 1 pkt 44 projektu, w którym przewiduje się, że statuty szkół nadal regulować będą szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego. Trudno ocenić, jakie kwestie – z zachowaniem zasad wyłożonych w przedmiotowej sprawie przez Trybunał Konstytucyjny – mogłyby być przedmiotem takich przepisów.

Z niezadowoleniem przyjmujemy propozycje licznych zmian w świeżo ustanowionych przepisach ustawy dotyczących rekrutacji do szkół oraz zaopatrzenia uczniów w podręczniki szkolne. Ich liczba potwierdza niestaranność i brak dogłębnej analizy wprowadzonych wówczas regulacji, co było przecież przedmiotem zastrzeżeń podnoszonych przez Związek Nauczycielstwa Polskiego w trakcie pospiesznego procedowania tamtych przepisów.

Zgodne kierunkowo z postulowanymi przez Związek Nauczycielstwa Polskiego są projektowane zmiany zmierzające do wzmocnienia roli nadzoru pedagogicznego. Popieramy zarówno zwiększenie uprawnień kuratora w stosunku do dyrektorów szkół i organu prowadzącego, jak i konieczność wykorzystania wyników nadzoru zarówno przez rady pedagogiczne szkół, jak i ich organy prowadzące. Zdecydowane zastrzeżenia zgłaszamy jednak wobec propozycji opiniowania sposobu wykorzystania wyników nadzoru przez samorząd uczniowski. Uważamy, że wyposażenie uczniów w takie kompetencje w konsekwencji oznaczać będzie przyznanie im uprawnienia do decydowania o sposobie realizacji oddziaływań pedagogicznych szkoły skierowanych przecież do ucznia (adresatem zaleceń nadzoru pedagogicznego jest profesjonalny personel pedagogiczny szkoły, uczeń zaś jest adresatem jego działań pedagogicznych i jako taki nie może opiniować ani poprawności samych tych działań, ani tym bardziej sposobu ich doskonalenia). Zaproponowana zmiana doprowadzi do destabilizacji funkcji pedagogicznej szkoły wskutek zaburzenia roli poszczególnych podmiotów w niej uczestniczących.

Związek Nauczycielstwa Polskiego jest przeciwny wprowadzeniu do ustawy o systemie oświaty kolejnej regulacji stanowiącej wyłom od zasady zatrudniania nauczycieli na podstawie ustawy Karta Nauczyciela (art. 7e znowelizowanej ustawy). Brak jest uzasadnienia dla takiej regulacji także w przypadku nauczycieli zatrudnianych w szkole w celu realizacji zajęć w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. W naszej opinii, nauczyciele ci powinni być zatrudniani na podstawie takich samych przepisów, jak pozostali nauczyciele realizujący w niej tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Jednocześnie Związek Nauczycielstwa Polskiego nie widzi uzasadnienia dla ograniczenia stosowania przepisów ustawy – Karta Nauczyciela wobec pracowników publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym prowadzonych przez właściwych ministrów (art. 2 projektu).W uzasadnieniu do projektu nowelizacji czytamy, że proponowana zmiana ma na celu usprawnienie realizacji zadań przez te placówki. Jesteśmy całkowicie przekonani, że usprawnienie funkcjonowania placówek prowadzonych przez resorty będzie możliwe bez konieczności ograniczania uprawnień pracowniczych.

Odnośnie zmiany dotyczącej liczebności oddziałów przedszkolnych (proponowany ust. 1a art. 6 ustawy), związek nie widzi racjonalnej podstawy do jej wprowadzenia. Naszym zdaniem dotychczasowe przepisy określające dopuszczalną liczebność oddziału przedszkolnego na poziomie 25 osób gwarantują zachowanie standardów bezpieczeństwa i organizacji zajęć z dziećmi i nie wymagają zmian.

W zakresie zmian w przepisach ustawowych dotyczących liczebności klas I-III (art. 61 ust. 3a ustawy znowelizowanej) – nie znajduje uzasadnienia konieczność uzyskiwania zgody organu prowadzącego na zwiększenie liczebności oddziału w wyniku przyjęcia z urzędu w trakcie roku szkolnego ucznia do szkoły obwodowej. Skoro przyjęcie to jest obligatoryjne – do decyzji organu prowadzącego można jedynie pozostawić ewentualne utworzenie dodatkowego oddziału.

Pozostałe uwagi dotyczące projektowanych zagadnień szczegółowych:

1)      wadliwa wydaje się definicja wprowadzana w art. 3 pkt 13f ustawy o systemie oświaty, w której „wymagania” definiuje się jako „zestaw działań”;

2)      rewizji warto poddać wymaganie wobec szkoły publicznej określone w art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy, w którym oprócz obowiązku stosowania zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów pozostawia się obowiązek przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych (egzaminy zewnętrzne to przecież zadanie realizowane przez struktury CKE i OKE we współpracy ze szkołami, jako takie nie stanowi chyba wymogu niezbędnego do spełniania przez szkołę uprawnień publicznych).

W zakresie pozostałych zmian nie zgłaszamy uwag.

Prezes ZNP

/-/ Sławomir Broniarz